روزنامه جهان صنعت
1397/02/29
انتخابات عراق و برآیندهای داخلی و خارجی
افشار سلیمانی*- انتخابات پارلمانی عراق، یکی از مهم‌ترین رویدادهای سیاسی منطقه، در روزهای اخیر بود. برخلاف انتظار، ائتلاف تحت رهبری حیدر العبادی نخست‌وزیر عراق، در این دوره از انتخابات، نتوانست خود را در مقام پیروز میدان نشان دهد.در انتخابات اخیر عراق، مردم این کشور در دو سطح موضع‌گیری آشکاری در قبال شرایط کنونی از خود نشان دادند، از یک سو نسبت به انتخابات دوره قبل حضوری کمتر در پای صندوق رای داشتند (44 درصد) که حاوی پیامی درخور است و از سوی دیگر با انتخاب متفاوتی که انجام دادند رویکرد جدیدی از خود نسبت به تحولات کشور نشان دادند .
بی‌تردید دلیل اصلی نارضایتی و ناامیدی عراقی‌ها ابتلای دولت‌های مالکی و عبادی به فساد اقتصادی و ناکارآمدی بوده است و در این انتخابات دو جناح نصر و دولت قانون از همین نقطه ضربه پذیرفتند و به اکثریت قابل توجهی دست نیافتند و جناح سائرون به رهبری مقتدی صدر که هم مخالف سیاست‌های ایران و آمریکا در قبال عراق است و هم ارتباطاتی با دولت سعودی به هم زده است از همین نقطه ضعف استفاده کرده و جبهه‌ای ضد فساد ایجاد کرده بود به مقام نخست این انتخابات رسید و به عنوان پدیده این انتخابات نام خود را در تاریخ سیاسی این کشور ثبت کرد، اینکه در آینده این پیروزی تا کجا ادامه خواهد یافت زمان نشان خواهد داد. یکی دیگر از دلایل پیروزی غیر‌منتظره مقتدی صدر به تغییر مشی سیاسی او از منش برخورد مسلحانه به مشی دموکراتیک و عدم علاقه‌مندی وی برای احراز مقامی بالا در ساختار سیاسی عراق برمی‌گردد که اگر این مسیر را ادامه دهد و چونان دیگران به بیماری تشنگی قدرت و ثروت مبتلا نشود می‌تواند با افزایش محبوبیت در میان مردم جایگاه سیاسی جناح خود را تقویت کند .
باید به این مهم توجه داشت که عراق، یک کشور ثروتمند دارای منابع غنی نفت است و در ساختار حکومتی این کشور، هنوز هم نهادها و سیستم‌های نظارتی و ایجاد‌کننده تعادل به گونه موثری وجود ندارد، ازهمین رو رانت‌خواران و فرصت‌طلبان اقتصادی در هر شرایطی در حق مردم و کشور ظلم روا می‌دارند و طبیعی است که ملت عراق، از چنین شرایطی ناراضی بوده‌اند و واکنش خود به این بی‌عدالتی‌ها را با مشارکت اندک و انتخاب جبهه ضد فساد نشان دادند که از جهات اجتماعی و سیاسی قابل کنکاش تامل جدی است. البته چنین رویکردی از سوی مردم علاوه بر مسایل داخلی، نشانی از فاکتورهای خارجی نیز دارد و آن نشان دادن درمانی از مخالفت با دخالت خارجی در این کشور نیز است.
کرسی‌های به دست آمده توسط ائتلاف فتح به رهبری هادی العامری جریان نشات گرفته از حشد الشعبی در مقام دوم که بر تحولات آینده عراق تاثیر مهمی خواهد داشت حاکی از توجه مردم به جبهه ضد داعش که نقش موثری در تامین امنیت این کشور داشته‌اند، است اما سایر گروه‌های سیاسی داخلی و بازیگران خارجی به دلیل تاثیر ایران بر این سازمان نظامی- سیاسی، حساسیت خاصی به آن نشان می‌دهند.
نکته قابل توجه دیگر در انتخابات پارلمانی اخیر عراق تشدید اختلاف در میان گروه‌های شیعه این کشور است که از یک سو نتیجه ذاتی دموکراسی نوپای این کشور است و از دیگر سو می‌تواند محل بروز بحران سیاسی جدید دراین کشور شود. از دیگر جهات قابل تامل و مهم این انتخابات به منصه ظهور رسیدن آرایش سیاسی جدید در میان احزاب و گروه‌های سیاسی کردی است که با انتخاب متفاوت کردهای اقلیم ظهور یافته است. اقلیم کردستان عراق، شرایط سخت و دشواری را پس از رفراندوم استقلال سپری کرده و در حال گذراندن است.
با وجود برخی پیش‌بینی‌ها حزب دموکرات کردستان (پارتی) به رهبری مسعود بارزانی، در این انتخابات بازی را واگذار نکرد و جایگاه خود را محفوظ نگه داشت ولی مخالفان رفراندوم استقلال کردستان عراق شامل اتحادیه میهنی (یکیتی)، گوران (تغییر) و ائتلاف تحت رهبری برهم صالح، شکست خوردند. در این میان پا به عرصه نهادن ائتلاف جدیدی موسوم به «نسل نو» به رهبری شهسوار عبدالواحد تاجر پیشه در این انتخابات به عنوان یکی از مخالفان جدی رفراندوم قابل توجه و تامل و تحلیل خواهد بود. این نتیجه حاصل شده در انتخابات در اقلیم کردستان در عین حال که موجب ادامه چالش‌های سیاسی در اقلیم و بغداد خواهد شد احتمال بروز تحولات جدیدی را در صحنه سیاسی عراق به ذهن متبادر می‌سازد. از آن جمله:
- استمرار انشقاق در جبهه هواداران و حامیان مرحوم جلال طالبانی و جنبش تغییر و درمجموع میان احزاب کردی و کردها
-انتقال پست ریاست جمهوری از جبهه اتحاد میهنی به حزب دموکرات یا جنبش تغییر که می‌تواند سبب تقویت جبهه حزب دموکرات به رهبری بارزانی شود.
برای کسب جایگاه نخست‌وزیری حداقل نصف به علاوه یک آرا یعنی ۱۶۵ کرسی مجلس لازم است اما بیشترین نقش را عوامل بیرونی و لابی‌گری‌های درونی در این انتخاب خواهد داشت، بازیگران اصلی صحنه داخلی عمدتا گروه‌های پیروزی هستند که به ترتیب بیشترین کرسی‌ها را کسب کرده‌اند (سائرون، الفتح و نصر) اما گروه‌های دیگر نیز در شرایطی که گروه‌های غالب به توافق نرسند دارای نقش موثری خواهند بود.
از سوی دیگر نقش بازیگران خارجی اعم از ایران، ترکیه، عربستان و آمریکا تاثیر عمده‌ای خواهند داشت، از همین رو اینکه چه اتفاقی خواهد افتاد قابل پیش‌بینی دقیق نیست و صرفا می‌توان احتمالاتی را متصور بود. در این چارچوب ائتلاف بین سائرون، النصر، الوطنیه و الحکمه یکی از احتمالات خواهد بود، همچنین الفتح نیز با توجه به آرا و کرسی‌های مکتسبه تلاش خواهد کرد میدان‌داری کند. به احتمال زیاد مقتدی صدر با نوری‌المالکی همکاری نخواهد داشت و از سوی دگر هم با احراز مقام اول توسط سائرون، این گروه دست بالایی در انتخاب نخست‌وزیر خواهد داشت، بنابراین در نگاه کلان به نظر می‌رسد استراتژی اصلی مبتنی مذاکره برروی تسهیم و تقسیم کابینه به منظور توافق نسبی بر روی نخست‌وزیر تحت تاثیر عوامل داخلی و خارجی خواهد بود که مولفه‌هایی چون مبارزه با فساد، عدم دخالت خارجی، پیروزی بر داعش، چراغ سبز بازیگران خارجی صحنه سیاسی عراق دراین فرآیند موثر خواهند بود. هرچند فاکتورهای مذکور مانعه الجمع هستند، اما نخست‌وزیر مطلوب باید کسی باشد که حداقل به صورت نسبی حشد الشعبی را کنار نزند، در عین حال مانع از سیطره این نیرو بر دولت باشد، همچنین با فساد مبارزه کند و دخالت خارجی را به حداقل برساند، از این رو به احتمال زیاد حیدر العبادی شانس بیشتری برای تکیه بر صندلی نخست‌وزیری را دارد اما راه پر و پیچ وخم و شاید قدری طولانی تا انتخاب نخست وزیر جدید عراق در پیش باشد و درصورت عدم توافق برای تشکیل دولت جدید عراق احتمال بروز چالش و تنش داخلی و منطقه‌ای نیز دور از ذهن نیست. مخلص کلام اینکه عراق پس از این انتخابات به صورت مستقیم و غیرمستقیم شاهد کشمکش‌های سیاسی جدیدی میان نیروهای سیاسی داخلی و خارجی خواهد بود که می‌تواند در تحولات داخلی عراق و منطقه تاثیرات جدی به ویژه از جهت امنیتی برجای بگذارد. باید از چند روز آینده تحولات پسا انتخاباتی عراق و بازی‌های سیاسی بازیگران داخلی و خارجی صحنه عراق را رصد کنیم تا ببینیم اینان چه تحفه‌هایی برای مردم عراق و منطقه دارند؟
*سفیر سابق ایران در آذربایجان
soleymani.afshar@gmail.com
سایر اخبار این روزنامه
نیروهای خارجی باید از سوریه خارج شوند
پیگیری وضعیت خانه و باغ دکتر مصدق به مناسبت سالروز تولدش؛
آزادی فلسطین سنت الهی است آمریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند
دلار زدایی از اقتصاد ایران
ترس پیونگ‌یانگ از تکرار سناریوی لیبی
سناریوهای آینده بورس
ثبت رکورد جدید گران‌ترین خانه‌های تهران در زمستان 96 به روایت مرکز آمار؛
رییس انجمن مددکاری اجتماعی ایران:
ملت غرغروی ایران!
دن‌کیشوت‌های حزبی!
راهکاری برای عبور تهران از بحران
استراتژی توسعه صنعتی پس از سه سال هنوز در خواب است
توافق اعضای اتحادیه اروپا؛
زمزمه‌های توتال برای خروج از پارس‌جنوبی؛
اختلالات به نوبت:
بی‌اطلاعی از جزییات قرارداد توتال
انتخابات عراق و برآیندهای داخلی و خارجی
بازی مقتدا صدر با کارت ملی‌گرایی عربی
توافق اعضای اتحادیه اروپا؛
بازی مقتدا صدر با کارت ملی‌گرایی عربی
توافق اعضای اتحادیه اروپا؛
بازی مقتدا صدر با کارت ملی‌گرایی عربی
توافق اعضای اتحادیه اروپا؛
بازی مقتدا صدر با کارت ملی‌گرایی عربی
